BHP i prawo pracy: BHP nie tylko dla pracowników

Coraz więcej osób wykonuje pracę nie na podstawie
umowy o pracę, lecz zawierając umowę cywilnoprawną, np. umowę
zlecenia lub umowę o dzieło albo wykonując zleconą pracę w
ramach własnej działalności gospodarczej. Również na innej
podstawie niż umowa o pracę odbywają praktyki zawodowe studenci i
uczniowie szkół zawodowych. Ustawodawca nie zapomniał o
zagwarantowaniu tym grupom pracowników odpowiedniego poziomu bhp w
pracy.

Zgodnie z art. 304 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r.
– Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn.
zm.) – dalej k.p. pracodawca, a także przedsiębiorca niebędący
pracodawcą, mają obowiązek zapewnienia bezpiecznych i
higienicznych warunków pracy osobom fizycznym wykonującym na jego
rzecz pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej, w zakładzie pracy
lub w innym wyznaczonym przez pracodawcę miejscu.

Taki sam obowiązek spoczywa na pracodawcy wobec
studentów i uczniów odbywających u niego praktyki zawodowe oraz
osób wykonujących pracę w ramach własnej działalności
gospodarczej. Więcej – w razie prowadzenia prac w miejscu, do
którego mają dostęp osoby niebiorące udziału w procesie pracy,
pracodawca jest obowiązany zastosować środki niezbędne do
zapewnienia ochrony życia i zdrowia również tym osobom.

Ponieważ mogą nasuwać się wątpliwości, czy na
pracodawcy zatrudniającym osoby na podstawie umowy cywilnoprawnej
spoczywają wszystkie obowiązki w zakresie bhp wyjaśnijmy, że w
odniesieniu do tych osób ustawodawca nałożył na pracodawcę
wszystkie obowiązki ujęte w art. 207 § 2 k.p. Ich zakres jest
analogiczny jak w odniesieniu do pracowników zatrudnionych na umowę
o pracę.

Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie
również pracowników cywilnoprawnych przez zapewnienie im
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim
wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności
pracodawca powinien organizować tym osobom pracę w sposób
zapewniający im bezpieczne i higieniczne warunki pracy, zapewnić
przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bhp, wydawać
polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować
wykonanie tych poleceń, reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia
bhp oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia
istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc
pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy, zapewnić
rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i
chorobom zawodowym, uwzględniającej zagadnienia techniczne,
organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ
czynników środowiska pracy na bezpieczeństwo pracy. Ponadto
pracodawca ma również obowiązek uwzględniać ochronę zdrowia
młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią
oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań
profilaktycznych.

Pracodawca ponadto jest obowiązany przekazywać
wszystkim tym pracownikom informacje o zagrożeniach dla zdrowia i
życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych
stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach
postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających
zdrowiu i życiu pracowników, o działaniach ochronnych i
zapobiegawczych, podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia
tych zagrożeń, informacje o pracownikach wyznaczonych w zakładzie
do udzielania pierwszej pomocy i wykonywania działań w zakresie
zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników.

Obowiązująca w prawie pracy zasada wzajemności
praw i obowiązków pracodawcy i pracowników stosuje się także w
odniesieniu do „pozapracowniczego” zatrudnienia. Innymi słowy,
pracodawca ma prawo od osób wykonujących pracę na innej podstawie
niż umowa o pracę egzekwować przestrzeganie przepisów i zasad
bhp, w szczególności wymagać znajomości przepisów i zasad bhp,
uczestnictwa w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz
poddawania się wymaganym egzaminom sprawdzającym, wymagać
wykonywania pracy w sposób zgodny z wymaganiami bhp i stosowania się
do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,
dbałości o należyty stan udostępnionych do użytku maszyn,
urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu
pracy. Osoby te powinny współdziałać z pracodawcą i przełożonymi
w wypełnianiu obowiązków dotyczących bhp, a także niezwłocznie
zawiadomić pracodawcę lub osobę wyznaczoną do nadzoru nad ich
pracą o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu
życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a
także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym
im niebezpieczeństwie.

Pracodawca ma również prawo wymagać stosowania
środków ochrony (zbiorowej lub indywidualnej) oraz odzieży i
obuwia roboczego, jeżeli wymagają tego warunki pracy.

Obowiązek ochrony zdrowia lub życia nie zależy od
formy zatrudnienia, ale od samego faktu, że praca jest lub ma być
świadczona. Obowiązek ten upoważnia pracodawcę, do egzekwowania
wykonywania pracy w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp.
Koszty działań podejmowanych przez pracodawcę w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy w żaden sposób nie mogą obciążać
pracowników.

Data publikacji: 26
września 2013 r.