BHP: Zagrożenia psychospołeczne w pracy

Zagrożenia psychospołeczne odnoszą się do
związku pomiędzy organizacją pracy i jej treścią, systemami
zarządzania, warunkami środowiska pracy a kompetencjami, potrzebami
oraz indywidualnymi właściwościami pracownika. W praktyce mogą
one mieć charakter stresu, objawów wypalenia zawodowego lub
mobbingu.

Do grupy czynników psychospołecznych zaliczamy w
szczególności: pośpiech i narażenie na konflikty w pracy,
nadmierny wysiłek niedostosowany do możliwości pracownika,
odpowiedzialność materialną, a także odpowiedzialność za innych
pracowników. Wszystkie te czynniki mogą powodować stres, który z
kolei bywa przyczyną wypadków i chorób. Zagrożenia
psychospołeczne w pracy będą zatem w aspekcie oceny ryzyka
zawodowego związane z tzw. ryzykiem stresu na stanowisku pracy.
Stres w równym stopniu dotyczy pracowników i pracodawców.

Jak wynika z danych Światowej Organizacji Zdrowia
(WHO), blisko połowa pracujących czuje się źle w swojej pracy, a
osiem na dziesięć osób uważa, że poziom stresu związanego z
pracą ciągle wzrasta. CIOP-PIB ustalił, że prawie co czwarty
młoda pracownica (do 30 lat) w Polsce ma problemy psychiczne
związane z pracą.

Istnieje wiele definicji stresu, które
odzwierciedlają różne orientacje metodologiczne badaczy: jedni
koncentrują się na fizjologicznej reakcji organizmu, inni na
bodźcach wywołujących określone reakcje, jeszcze inni natomiast
badają relacje między bodźcem a reakcją organizmu oraz
interakcją.

Słownik języka polskiego definiuje stres jako stan
mobilizacji sił organizmu, będący reakcją na negatywne bodźce
fizyczne i psychiczne, mogący doprowadzić do zaburzeń
czynnościowych. Natomiast Słownik Psychologiczny rozróżnia dwa
rodzaje stresu: stres psychiczny i stres fizjologiczny, przy czym
pierwszy jest wywoływany przez silny bodziec zewnętrzny i
wewnętrzny (stresor), wzrost napięcia emocjonalnego prowadzący do
ogólnej mobilizacji sił organizmu, mogący przy długotrwałym
działaniu doprowadzić do zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu,
wyczerpania i chorób psychosomatycznych, drugi zaś oznacza
całokształt zmian, którymi organizm odpowiada na różnorakie
czynniki uszkadzające, jak zranienie, oziębienie, przegrzanie itp.

W skrócie możemy powiedzieć, że stres to stan
ogólnej mobilizacji sił organizmu, jako odpowiedzi na silny bodziec
fizyczny lub psychiczny (tzw. stresor). Ograniczając się do
środowiska pracy, pojęcie to oznacza pojawienie się nieobojętnej
dla naszego zdrowia reakcji organizmu spowodowanej najczęściej
poczuciem braku bezpieczeństwa, brakiem dostatecznej kontroli nad
tym, co robimy, poczuciem, że zadanie jest zbyt trudne do wykonania,
a także poczuciem, że nie orientujemy się dostatecznie w tym, co
się wokół nas dzieje i co wywołuje w naszej świadomości wzrost
niepokoju. Obecnie coraz powszechniejszym podłożem złego
samopoczucia psychospołecznego jest niepewność utrzymania pracy.

Prof. Lennart Levi ze szwedzkiego Karolinska
Instituet jest zdania, że stres to atawistyczny mechanizm
wykształcony w systemie psychicznym człowieka pierwotnego, a także
wszystkich innych zwierząt, powodujący, że w sytuacji
zagrażającego niebezpieczeństwa człowiek ratował się ucieczką
lub walczył. Mimo iż pierwotne zagrożenia są w dzisiejszych
czasach mało prawdopodobne, przez co atawistyczny odruch: “walcz
albo uciekaj” jest mało przydatny, to nadal funkcjonuje w naszej
psychice.

Do niedawna obowiązki pracodawcy w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczyły głównie “technicznego
bezpieczeństwa” w miejscu pracy. Jednakże jeszcze w latach 70.
ubiegłego wieku zaczęto mówić nie tylko o bezpieczeństwie
technicznym w pracy, lecz także o zapewnieniu pracownikom również
komfortu pracy. Znalazło to usankcjonowanie m.in. w Konwencji Nr 155
i uzupełniającym ją Zaleceniu Nr 164 z 1981 r. Międzynarodowej
Organizacji Pracy. Zgodnie z art. 5 konwencji pracodawca ma obowiązek
prowadzenia działań prewencyjnych, uwzględniających nie tylko
zapobieganie wypadkom przy pracy, ale także zapewnienie ochrony
zdrowia pracowników i przystosowanie procesów pracy do ich
fizycznych i psychicznych możliwości.

Data publikacji: 18
października 2013 r.