Za skierowanie pracowników na badania profilaktyczne odpowiada pracodawca

Pracodawca nie ma obowiązku codziennie przypominać
pracownikowi o potrzebie wykonania badań lekarskich. Niedopełnienie
przez podwładnego obowiązku przedstawienia zaświadczenia
lekarskiego stanowi podstawę do zastosowania kary porządkowej.

Stosownie do art. 229 ustawy z dnia 26 czerwca 1974
r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z
późn. zm.) – dalej k.p. pracodawca jest obowiązany zapewnić
pracownikom, na swój koszt, profilaktyczną opiekę lekarską. Na tę
opiekę składają się trzy rodzaje badań: (1) wstępne, dla osób
przyjmowanych do pracy lub pracowników młodocianych przenoszonych
na inne stanowiska pracy i innych pracowników przenoszonych na
stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla
zdrowia lub warunki uciążliwe; (2) okresowe, w terminie wyznaczonym
przez lekarza medycyny pracy, oraz (3) kontrolne, w przypadku
niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej
chorobą.

Aktem prawnym regulującym zagadnienie pracowniczych
badań profilaktycznych jest rozporządzenie Ministra Zdrowia i
Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania
badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki
zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do
celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 z
późn. zm.) – dalej r.b.l.p.

W praktyce organizowanie badań profilaktycznych
polega na wydaniu pracownikowi skierowania na te badania, wskazania
mu placówki medycyny pracy, z którą uprzednio pracodawca podpisał
stosowną umowę, a także poinformowania go, do kiedy powinien
przedstawić wymagane zaświadczenie lekarskie. Obowiązkiem
pracownika jest natomiast wykonanie polecenia poprzez umówienie
dogodnego terminu wizyty w przychodni i dostarczenie pracodawcy
zaświadczenia.

Pracodawca, który nie dopełnia swojego obowiązku,
popełnia wykroczenie zagrożone grzywną w wysokości od 1.000 zł
do 30.000 zł (art. 283 § 1 k.p.), którą może nałożyć w
postaci mandatu karnego lub wystąpić z wnioskiem do sądu o jej
nałożenie inspektor Państwowej Inspekcji Pracy.

W przypadku pracownika niedopełnienie obowiązku
poddania się takiemu badaniu stanowi niedopełnienie obowiązku
wynikającego z art. 211 pkt 5 k.p. i jest zagrożone karą
porządkową, o której mowa w art. 108 k.p. (upomnienie, nagana lub
kara pieniężna). Ponadto, pracodawca ma prawo – a wręcz
obowiązek – nie dopuścić takiego pracownika do pracy, bez
zachowania prawa do wynagrodzenia za czas jej wykonywania. Uporczywe
uchylanie się od obowiązku poddania badaniom profilaktycznym może
również stanowić podstawę wypowiedzenia pracownikowi stosunku
pracy w trybie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. (por. m.in. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 10 maja 2000 r., I PKN 642/99, OSNAPiUS 2001, nr
20, poz. 619).

W opisanej sytuacji, w której pracownik nie
dopełnił wspomnianego obowiązku w wyznaczonym terminie, pracodawca
może go ukarać za niezdyscyplinowanie np. upomnieniem. Kara ta nie
będzie dotkliwa, natomiast powinna uzmysłowić – zarówno
pracownikowi, jak i pozostałym pracownikom – że badania
profilaktyczne nie są przywilejem, a jednym z podstawowych
obowiązków pracownika w zakresie bhp.

Odnosząc się do kwestii urlopu wypoczynkowego, na
którym przebywał pracownik w okresie, gdy nie posiadał ważnego
orzeczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do wykonywanej pracy,
pracodawca nie ma podstaw do niepokoju. Na potwierdzenie można
przytoczyć orzeczenia Sądu Najwyższego, zgodnie z którymi “nie
jest sprzeczne z przepisami prawa pracy (art. 165 pkt 1 i art. 229 §
2 k.p.) rozpoczęcie zaplanowanego urlopu wypoczynkowego bezpośrednio
po ustaniu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą pracownika,
która trwała dłużej niż 30 dni” (wyrok SN z dnia 20 marca
2008 r., II PK 214/07). Z kolei w myśl wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 9 marca 2011 r., II PK 240/10 nie zachodzi (określona w art.
art. 165 pkt 1 k.p.) sytuacja zobowiązująca pracodawcę do
przesunięcia urlopu na termin późniejszy w przypadku pracownicy,
która bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, w trakcie którego
skończyła jej się ważność badań profilaktycznych, chciała
skorzystać z urlopu wypoczynkowego. Nie są to wprawdzie orzeczenia
dotyczące stanów faktycznych identycznych jak w pytaniu, ale
wyraźnie określają linię orzecznictwa w sytuacjach zbliżonych.

Niezwłocznie po zakończeniu urlopu wypoczynkowego
pracownik powinien stawić się do pracy z ważnym zaświadczeniem
lekarskim.

Data publikacji: 26 marca
2014 r.