BHP i prawo pracy: BHP przy usuwaniu wyrobów zawierających azbest

W latach 60. ubiegłego wieku zaczęto gromadzić
dowody dotyczące rakotwórczości azbestu, pierwsze zaś zakazy jego
stosowania ustanowiono w latach 80. W Polsce, dopiero ustawą z dnia
19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających
azbest (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20 z późn. zm.) –
dalej u.z.s.a. wprowadzono zakaz stosowania azbestu. Zakazano wówczas
wprowadzania na polski obszar celny wyrobów zawierających azbest i
azbestu jako surowca, produkcji wyrobów zawierających azbest oraz
obrotu azbestem i wyrobami zawierającymi ten minerał. Spod zakazu
u.z.s.a. wyłącza jedynie płyty azbestowo-kauczukowe, uszczelki z
płyt azbestowo-kauczukowych i azbest włóknisty.

Najbardziej niebezpieczny jest pył azbestu w
postaci mikroskopijnych, tzw. respirabilnych włókien, które
dostają się do płuc wraz z wdychanym powietrzem. Włókna
niewidoczne gołym okiem, wnikają najgłębiej do układu
oddechowego, do pęcherzyków płucnych. Zalegające w płucach
włókna azbestu mogą powodować nie tylko zwłóknienie tkanki
płucnej, czyli chorobę zawodową zwaną azbestozą, lecz także są
przyczyną raka płuc i międzybłoniaka opłucnej. Ryzyko
wystąpienia raka płuc wśród osób narażonych na pył azbestu
znacznie się zwiększa przy jednoczesnym paleniu papierosów.
Doniesienia kliniczne wskazują również, że z azbestem może być
związane występowanie innych nowotworów.

Choroby wywołane azbestem rozwijają się nawet po
20-30 latach od kontaktu z włóknami, a więc zagrażają dzieciom i
młodzieży przebywającej i bawiącej się w środowisku
zanieczyszczonym azbestem.

Obecnie, w związku z zakazem stosowania wyrobów
azbestowych, największe uwalnianie włókien występuje podczas prac
rozbiórkowych, powodujących wzniecanie pyłu, ścieranie, kruszenie
i rozgniatanie powierzchni zawierających azbest. Najczęściej
następuje to podczas usuwania eternitu dachowego i obudów
rurociągów.

Pracownicy zatrudnieni przy pracach z azbestem
powinni być objęci specjalnym nadzorem przez pracodawców.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić udział pracowników lub ich
przedstawicieli w projektowaniu i realizacji działań
zapobiegających narażeniu na substancje, preparaty, czynniki lub
procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym lub
ograniczających jego poziom, a także stworzyć warunki do dokonania
wyboru rodzaju środków ochrony indywidualnej.

Pracodawca ma obowiązek na bieżąco informować
pracowników i ich przedstawicieli o narażeniu powodowanym przez
azbest podczas podejmowanych prac remontowych oraz o środkach
zapobiegawczych, jakie powinny być stosowane podczas tych prac.
Udział pracowników (lub ich przedstawicieli) w uzgodnieniach nie
zwalnia pracodawcy od odpowiedzialności za realizację obowiązków
określonych prawem.

Szczegółowe warunki bezpiecznego usuwania wyrobów
azbestowych określa rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z
dnia 14 października 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i
higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających
azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania
takich wyrobów (Dz. U. Nr 216, poz. 1824) oraz rozporządzenie
Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia
2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i
usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649 z
późn. zm.).

Zgodnie z powyższymi aktami prawnymi pracodawca
zatrudniający pracowników przy zabezpieczaniu lub usuwaniu wyrobów
albo innych materiałów zawierających azbest jest obowiązany
zapewnić ich ochronę przed szkodliwym działaniem włókien azbestu
i pyłu zawierającego azbest. Podstawą tej ochrony powinna być
ocena ryzyka zawodowego, uwzględniająca rodzaj i stopień narażenia
i zastosowanie niezbędnych środków ochrony zmniejszające to
ryzyko.

Ponadto pracodawca ma obowiązek kontrolować
stopień narażenia pracowników na działanie pyłu azbestu w sposób
określony w przepisach dotyczących badań i pomiarów czynników
szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Szkolenie w zakresie bhp
pracowników, którzy w związku z wykonywanymi pracami są lub mogą
być narażeni na działanie pyłu azbestu oraz osób kierujących
takimi pracownikami i pracodawców powinno być przeprowadzone przez
uprawnioną instytucję i na podstawie programu szkolenia w zakresie
bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest.

Przed rozpoczęciem prac związanych z azbestem,
pracodawca ma obowiązek opracować szczegółowy plan prac dotyczący
usuwania wyrobów zawierających azbest, obejmujący w szczególności:

identyfikację azbestu w przewidzianych do usunięcia
materiałach, na podstawie udokumentowanej informacji od właściciela
lub zarządcy obiektu albo też na podstawie badań przeprowadzonych
przez akredytowane laboratorium;

informacje o metodach wykonywania planowanych prac;

zakres niezbędnych zabezpieczeń pracowników oraz
środowiska przed narażeniem na szkodliwość emisji azbestu, w tym
problematykę określoną przepisami dotyczącymi planu
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (planu bioz);

ustalenie niezbędnego dla rodzaju wykonywanych prac
monitoringu powietrza.

Ponadto do planu prac należy dołączyć informacje
dotyczące:

określenia odpowiednich środków ochrony zbiorowej
i indywidualnej, niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa i
ochrony zdrowia pracowników;

określenia sposobów wyeliminowania lub
ograniczania uwalniania się pyłu azbestu do atmosfery oraz
informowania pracowników i innych osób, które mogą być narażone
na działanie pyłu azbestu, o zasadach postępowania i niezbędnych
środkach ochrony;

konieczności usunięcia materiałów zawierających
azbest przed rozpoczęciem prac rozbiórkowych, z wyjątkiem
sytuacji, gdyby powodowało to większe zagrożenie dla pracowników
lub innych osób niż w przypadku pozostawienia tych materiałów w
dotychczasowym miejscu.

Data publikacji: 17
września 2013 r.