BHP i prawo pracy: Obowiązek zapobiegania chorobom zawodowym

Za choroby zawodowe uważa się jedynie te ujęte w
wykazie chorób zawodowych zawartym w rozporządzeniu Rady Ministrów
z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. Nr
105, poz. 869 z późn. zm.). Określa ono 26 zasadniczych chorób
zawodowych, obejmujących ponad 70 ich odmian lub objawów.

Przepis art. 235¹ ustawy z dnia 26
czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21,
poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p. zawiera następującą
definicję choroby zawodowej: „za chorobę zawodową uważa się
chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku
oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim
prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem
czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku
pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych
„narażeniem zawodowym”.

Do choroby zawodowej dochodzi w szczególności
wskutek stałego przebywania ciała w niedogodnej pozycji,
systematycznego wykonywania forsownych czynności lub regularnego
przebywania w otoczeniu zawierającym czynniki szkodliwe dla zdrowia,
takie jak hałas, związki chemiczne i pyły, nieodpowiednie
oświetlenie, promieniowanie oraz zwiększone obciążenie psychiczne
i fizyczne.

Wszystkie stężenia i natężenia czynników
szkodliwych powinny być badane i mierzone przez uprawnione
laboratorium na zlecenie pracodawcy, a wyniki pomiarów rejestrowane,
przechowywane i udostępniane zarówno pracownikom, jak i organom
kontroli nad warunkami pracy (np. inspektorom Państwowej Inspekcji
Pracy czy Państwowej Inspekcji Sanitarnej). Koszty badań i pomiarów
pokrywa pracodawca.

Każdy przypadek rozpoznanej choroby zawodowej (lub
jej podejrzenia) pracodawca powinien zgłosić właściwemu organowi
Państwowej Inspekcji Sanitarnej i Państwowej Inspekcji Pracy.
Oprócz tego, w przypadku rozpoznanej choroby zawodowej pracodawca
powinien:

ustalić przyczyny jej powstania oraz charakter i
rozmiar zagrożenia chorobą,

przystąpić niezwłocznie do usunięcia czynników
powodujących powstanie choroby zawodowej,

zastosować niezbędne środki zapobiegawcze,

zapewnić realizację zaleceń lekarskich.

Wszystkie przypadki zachorowań powinny być
odnotowywane w “Rejestrze chorób zawodowych” prowadzonym przez
pracodawcę.

Szereg obowiązków pracodawcy, mogących mieć
wpływ na stan zdrowia pracowników, dotyczy w szczególności
pomieszczeń pracy, narzędzi i środków ochronnych. Przede
wszystkim pracodawca powinien:

zapewnić pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju
wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników (art. 214 § 1
k.p.);

utrzymywać obiekty budowlane i znajdujące się w
nich pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi
związane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki
pracy (art. 214 § 2 k.p.);

zapewnić odpowiednie urządzenia
higieniczno-sanitarne, niezbędne środki higieny osobistej oraz
środki do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku (art. 233
k.p.);

zapewnić nieodpłatnie środki ochrony
indywidualnej (spełniające wymagania dotyczące oceny zgodności)
zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla
zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz
informować o sposobach posługiwania się tymi środkami (art. 237⁶
§ 1 k.p).

Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy
bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego,
przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy (art. 237⁹
k.p.).

Zgodnie z przepisami działu X, rozdziału III i IV
k.p. pracodawca ma obowiązek spełniania określonych tamże wymagań
w zakresie budowy i przebudowy pomieszczeń pracy, wyposażania
stanowisk pracy w maszyny i urządzenia techniczne, spełniające
wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych
przepisach i odpowiednio zabezpieczone. Szczególne środki
ostrożności muszą być zachowane przy pracy z substancjami
niebezpiecznymi, w tym rakotwórczymi i o działaniu mutagennym, z
czynnikami biologicznymi, przy promieniowaniu jonizującym oraz
procesach pracy stwarzających szczególne zagrożenie dla zdrowia
lub życia (rozdział V k.p.).

Choroby zawodowe ujawniają się zwykle po dłuższym
okresie przebywania w niesprzyjających warunkach, a ich przebieg i
leczenie są długotrwałe. Są zazwyczaj chroniczne lub przewlekłe
i często prowadzą do trwałej utraty zdrowia. Choroby zawodowe mogą
dotykać w różnym stopniu niemal wszystkich zatrudnionych, jak i
występować tylko (lub głównie) w wybranych grupach zawodowych.
Podejrzenie choroby zawodowej u pracownika, zgodnie z art. 235 k.p.,
może zgłosić pracodawca, lekarz, lekarz stomatolog, lekarz
weterynarii, a także sam pracownik, który podejrzewa, że
występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę.
Zgłoszenia należy dokonać niezwłocznie na formularzu określonym
w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 1
sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych
i skutków tych chorób (Dz. U. Nr 132, poz. 1121 z późn. zm.)
właściwemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu oraz okręgowemu
inspektorowi pracy (według miejsca, w którym praca jest lub była
wykonywana przez pracownika, lub według krajowej siedziby
pracodawcy).

Data publikacji: 27
sierpnia 2013 r.